Wat is obsidiaan?

Je hebt ze misschien wel op onze site gezien, deze leuke en veelzijdige kralen van obsidiaan. Heel erg leuk op zichzelf, en tegelijkertijd ook geschikt om als een neutralere kraal toe te voegen aan een ander sieraad. En wist je dat obsidiaan niet alleen zwart hoeft te zijn?

Wat is obsidiaan?

Obsidiaan is eigenlijk helemaal geen mineraal of edelsteen. Het valt namelijk onder de mineraloïden: mineraal-achtigen. Het is een vorm van vulkanisch glas (net zoals bijvoorbeeld tektiet of puimsteen), dit ontstaat wanneer een lava of magma zo snel afkoelt dat de atomen in deze vloeibare massa niet de tijd krijgen om een nette kristalstructuur te vormen. Wanneer een materiaal geen kristalstructuur heeft (ook wel amorf genoemd) mag je het geen mineraal noemen.

Hoewel obsidiaan verschillende kleuren kan hebben, is de meest voorkomende variant zwart en doorschijnend. De verschillen in kleur worden veroorzaakt door verschillende onzuiverheden en spoorelementen. Zo zorgen inclusies van magnetiet en ijzeroxides bijvoorbeeld voor de zwarte kleur, en hedenbergiet-inclusies zorgen voor een regenboogeffect in regenboogobsidiaan. Er zijn nog andere varianten obsidiaan zoals bijvoorbeeld sneeuwvlok-obsidiaan, sheen-obsidiaan en mahonie-obsidiaan, deze zal ik in een volgende blog verder bespreken.

Zoals bij alle amorfe materialen krijg je geen mooie recht breuklijn wanneer je obsidiaan probeert te breken. In plaats daarvan krijg je een schelpvormige breuk. Een voorbeeld zie je bovenaan de pagina. Door deze manier van breken kunnen er aan een stuk obsidiaan erg scherpe randen ontstaan. Ondanks deze scherpe breukranden is het, met de juiste techniek, goed te bewerken tot bijvoorbeeld sieraden en siervoorwerpen. Het is een relatief zacht materiaal (hardheid 5) en daarom kan het vrij makkelijk beschadigen. Hierdoor is minder geschikt voor objecten die veel te verduren krijgen.

Hoe ontstaat obsidiaan?

Zoals hierboven al gezegd ontstaat obsidiaan wanneer een magma of lava heel snel afkoelt. Dit kan op verschillende manieren: aan de rand van een lavastroom, aan de randen van een magma-intrusie (ondergronds), wanneer het in contact komt met water of wanneer lava bij een vulkaanuitbarsting de lucht in geslingerd wordt. De samenstelling van obsidiaan kan nogal variëren, het hangt vooral af van de samenstelling van de lava of magma. Wat alle obsidiaan in het gemeen heeft is een hoog silicagehalte (net zoals het synthetische glas dat we allemaal ramen hebben). Je kunt obsidiaan overal ter wereld vinden waar vulkanisme voorkomt met silicarijke lava.

Omdat obsidiaan een amorf mineraal is, is het niet helemaal stabiel. Hierdoor kan het heel langzaam kristalliseren tot een nieuw mineraal, cristobaliet. Dit proces heet devitrificatie (ontglassen). Daarom is de meeste obsidiaan niet meer dan 20 miljoen jaar oud. Dit lijkt misschien heel oud, maar de meeste mineralen zijn een stuk ouder dan dat!

Toepassingen

Omdat obsidiaan erg scherpe breekranden heeft, werd het al vroeg gebruikt om bijvoorbeeld messen, schrapers, speer- en pijlpunten van te maken. De oudste archeologische vondsten dateren van 1.5 miljoen jaar geleden en zijn gevonden in Kenya, maar er zijn wereldwijd vele andere archeologische opgravingen waar men dit soort messen en andere werktuigen heeft gevonden. Ook nu worden scalpels van obsidiaan nog steeds gebruikt door sommige chirurgen. Deze scalpels hebben een scherper snijvlak dan de standaard scalpels van metaal en de wond zou hierdoor na een operatie mooier en sneller genezen.

Azteekse pijlpunten en een ceremonieel mes van obsidiaan

Naast messen, pijlpunten etc. zijn er bij archeologische opgravingen wereldwijd nog veel andere voorwerpen van obsidiaan gevonden. De meest bekende voorbeelden komen uit Meso-Amerika en Egypte. In Meso-Amerika werd obsidiaan veel gebruikt voor siervoorwepen zoals bijvoorbeeld het potje met de aap dat hieronder afgebeeld staat. Verder zijn er verschillende spiegels van obsidiaan gevonden. Deze werden door de Azteken gebruikt om de toekomst te voorspellen en als portaal naar een andere wereld. Daarnaast werd obsidiaan veel gebruikt in (doden)maskers, als basis van het hele masker of om bijvoorbeeld de ogen mee te maken.

Een sierpotje, een spiegel en een dodenmasker van jade met ogen van obsidiaan.

Ook in het oude Egypte werd obsidiaan veel gebruikt voor de ogen van standbeelden, dodenmaskers en sarcofagen. De meest bekende is het dodenmasker van Toetanchamon. Verder werden er ook veel scarabeeën en amuletten van gemaakt en soms complete standbeelden.

Verschillende voorbeelden van het gebruik van obsidiaan in het oude Egypte, .

Op dit moment wordt obsidiaan nog vooral gebruikt in sieraden. Er kunnen hele mooie kralen en cabochons van geslepen worden en het wordt vaak verwerkt tot trommelsteen. Omdat obsidiaan een relatief zacht materiaal is en daardoor makkelijk breekt of bekrast raakt wordt het vooral gebruikt in hangers, kettingen, broches en oorbellen. Het wordt minder gebruikt in armbanden of ringen want deze krijgen vaak meer klappen te verduren.

Daarnaast wordt obsidiaan veel gebruikt in opaal-doubletten en -tripletten. Hiervoor worden dunne laagjes opaal op een platte schijf zwarte obsidiaan gelijmd (doublet), soms wordt deze afgedekt met een dunne cabochon van bergkristal (triplet). De obsidiaan zorgt hier voor mooi contrast achter de opaal waardoor diens vlammende karakter nog mooier uitkomt.

Bronnen:

https://www.gemsociety.org
https://geology.com
https://www.mindat.org
Gemmology – P.G. Read
The Jewelers directory of gemstones – Judith Crowe
https://edition.cnn.com/2015/04/02/health/surgery-scalpels-obsidian/index.html

Afbeeldingen (op volgorde van verschijning)

geschreven door Anne Dangremond - 05-03-2021 02:46

laatst geupdate op : 21-11-2024 10:19

tags :

snel zoeken

Productcategorieën

Wat is obsidiaan?

winkelwagen